İnsan Kaynakları Ezgi Pür

Bir bebeğin hayatının ilk 12 haftası, annelerin fiziksel olarak iyileşmeleri ve yeni doğan bebekleriyle bağ kurmaları için çok önemli bir zamandır. Araştırmaların da gösterdiği gibi bir bebeğin doğumundan sonra izin almanın, daha uzun süre emzirme ve bir yıl sonra aynı şirkette olma ihtimalini artırmak da dahil olmak üzere hem ebeveynler hem de şirketler için faydalı olduğunu gösteriyor.

Türkiye’de kadınların iş hayatındaki rolleri hemen her geçen gün artıyor. Çalışan kadınların zorluk yaşamaması için yasal düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemelerden biri de doğum izni olmuştur.

Ne yazık ki birçok kadın, çalıştıkları şirketler doğum için yeterli veya herhangi bir ücretli izin sunmadığı için o kadar fazla izin alamıyor ve maaşsız gitmeyi göze alamıyorlar. Bununla birlikte artan sayıda özel şirketler artık yeni ebeveynlere aile izni politikasının bir parçası olarak ücretli izinler sunuyor.

Doğum izni nedir?

Doğum iznini tanımlayacak olursak, bir diğer adı ile hamilelik izni veya analık izni olarak da bilinmektedir. Doğum izni, doğumdan önce ve doğum sonrası için izin olması üzere iki aşamalıdır. Doğum izni ile hamile kadınların doğum öncesinde iş yükü bu sayede hafifletilmiş olur. Bununla birlikte doğum sonrasında bebekleriyle rahatça vakit geçirebiliyor ve emzirebiliyorlar.

Doğum izni 4857 sayılı İş Kanunu’na göre kadın çalışanların doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz olacak şekilde toplamda 16 haftalık kullandığı izin için verilen addır. Bu iznin süresi hesaplanırken hamilelik süresi yani gebelik süresi 40 hafta olacak şekilde izin süresi bu sayı üzerinden planlanmaktadır.

Kadın çalışanlar, gebelik döneminde 7,5 saatten fazla veya gece vardiyasında çalışmaya zorlanamaz. Doktor sağlık raporunda gerekli görülmesi halinde hamile işçi daha hafif görevlere atanabilir. Bu durumda maaşından indirim yapılmaz. Bununla birlikte kadın çalışana hamileliği süresince periyodik olarak muayeneleri için ücretli izin verilir.

Doğum izni kaç gün verilir?

Kadın çalışanların İş Kanunu gereğince, doğum öncesi ve doğum sorası olarak sekizer hafta bununla birlikte toplamda on altı hafta çalıştırılmamaları gereklidir. Kadın çalışanın çoğul gebelik yaşaması durumunda doğum izni süresi uzatılmaktadır ve bu çoğul gebelik durumunda kadın çalışanın doğumdan önce çalıştırılmayacağı süreye iki hafta daha dahil edilmektedir. Bunun yanı sıra, eğer kadın çalışan gebelik süresince çalışmaya devam etmek istiyor; yani bunu tercih ediyor ise, çalışan ancak doktor izni ile doğumuna üç hafta kalana kadar çalışabilmektedir. Kadın çalışanların doğumdan önce çalışmayı tercih etmiş olduğu süreler doğumdan sonra ki kullanabileceği izin süresine eklenebilir ve böyle değerlendirilmektedir.

Bu doğum izni süresi dışında bir de çalışmakta olan anneler için İş Kanunu süt iznini de öngörmektedir. Kanuna göre kadın çalışanın eğer 1 yaşından küçük çocuğu olması durumunda onu emzirmek için günde toplam 1,5 saat emzirme için şirket tarafından izin verilmelidir ve bu verilen zamanın gün içerisinde hangi aralıklarda kullanılıp kullanılmayacağını çalışan belirlemektedir.

Doğum izni ne zaman başlar?

Doğum izni tekil gebelikler için doğumdan önce sekiz hafta ve doğumdan sonra sekiz hafta olarak toplamda on altı haftadır. Çoğul gebeliklerde ise doğumdan önceki sekiz haftaya iki hafta daha süre ekleniyor ve on hafta olmaktadır. Yasal olarak hamilelik süreci kırk hafta olarak kabul ediliyor. Dolayısıyla, doğumdan önceki sekiz hafta, otuz ikinci haftaya denk gelmektedir. Yani bu otuz ikinci haftadan itibaren doktorunuzdan aldığın raporu şirkete ileterek, onlarda Sosyal Güvenlik Kurumu’na bunu bildirerek doğum iznine ayrılabilirsin.

Bunun yanı sıra, eğer çalışmaya devam etmek isteniyor ise yine doktor da bir sakınca görmüyorsa, doktorun vereceği rapor ile birlikte şirkete o raporu ileterek, şirketin de o raporu Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirerek senin otuz yedinci haftaya kadar dilediğin bir haftada izne ayrılabilirsin. En fazla otuz yedinci haftaya kadar çalışılmaktadır.

Babaya doğum izni verilir mi?

Özel sektör çalışanları, kamuda sözleşmeli statüde çalışanlar ve memurların hepsi için babalık izni tanımlanmıştır. Öncelikle, kamuda 657 sayılı devlet memurları kanununda memura eşinin doğum yapması halinde isteği üzerine on gün babalık izni verilir hükmü bulunmaktadır. Bebeğin doğduğundan itibaren başlamak üzere sayılan babalık izninde hafta sonu ve tatil günleri izinden sayılmaktadır. Çalışılan şirkete izin ile birlikte bebeğin doğduğuna dair doğum raporu ile birlikte dilekçe eki ile verilebilir. 

Kamuda memurlar dışında babalık izni tanınan bir diğer kadro ise sözleşmeli memurlardır. Bu sözleşmeli memurların babalık izinleri, sözleşmeli çalışan çalıştırılmasına ilişkin esaslara göre belirlenmelidir. Devlet memurlarında olduğu gibi onlarında babalık izni on gündür.

Özel sektör çalışanların da ise 4857 sayılı İş Kanunu’nda çalışanın bebeğinin doğması durumunda beş günlük babalık izni tanınmaktadır. Daha öncelerde çoğunlukla yabancı merkezli şirketlerde bu durum daha sonrasında ise zamanla Türk şirketleri arasında da yaygın bir uygulama haline gelmiştir. 6645 sayılı Kanun ile özel sektör çalışanlarının hakları artık kanunla düzenlenmiştir. Mevzuat ayrıca, Türk İş Kanunu’na “Şefkatli İzin” de getirmektedir. Ayrıca eşi doğum yapan çalışana beş gün ücretli babalık izni, evlat edinme gibi bir durumda ise üç gün ücretli izin verilecektir.

Ücretsiz doğum izni nasıl alınır?

Ülkemizde kadın istihdamı artırılması gerektiğinden çalışan annelerin çocuklarına vakit ayırabilmesinin sağlanması gerekmektedir. Bunun için çalışan anneler için İş Kanunu gereğince getirilmiş olan çok önemli haklardan birisi de doğumdan sonraki süreç için ücretsiz izin hakkı olmuştur.

Analık izninin bitmesi itibaren, kadın çalışanın çocuğunun bakımı ve ihtiyaçlarını daha rahat yapabilmesi amacıyla istekleri doğrultusunda ilk doğumda altmış gün, ikinci doğum için yüz yirmi gün ve sonraki diğer doğumlarda yüz seksen gün izin verilmektedir. Kadın çalışanın çoğul doğum yapması halinde ise bu süreye otuzar gün ilave edilerek izin tanınmaktadır.

Doğum izni hesaplama işlemi nasıl yapılır?

Doğum izni süresi sınırlı olmakla birlikte, ülkemizde kadın çalışanlara on altı haftanın (ya da duruma göre on sekiz hafta) tamamlanmasını takiben altı aya kadar ücretsiz izin süresine izin vermektedir. Ücretli izin kıdem tazminatı hesaplamalarında dikkate alınır fakat yıllık normal ücretli izin hesaplamaların dışında bırakılmaktadır.

Kadın çalışan doğuma kadar çalışmak isterse, hamile olduğunu ve çalışmak için herhangi bir tıbbi sorun teşkil etmediği onaylayan bir sağlık raporu sunmalıdır. Böyle bir raporun sunulması üzerine, kadın çalışan beklenen tarihten üç hafta öncesine kadar çalışabilecektir. Bu durumda doğumdan önce çalışılan süre ve doğumdan sonrası verilecek analık izni süresi eklenecektir. Doğum izni süresince şirketten otomatik olarak tam maaş alma hakkına sahip değildir. Bu süre içinde çalışan, Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan aldığı tam maaşın ancak üçte ikisini alır. Çalışan doğum izninden önce çalıştığı işe aynı çalışma koşullarıyla geri dönem hakkına sahiptir.

Her iki rejimde de hamilelik sırasındaki mevcut periyodik tıbbi kontrollerde başka benzerlikler de bulunabilir. Her iki sistemde de şirketin gebelik sağlık muayeneleri için izin vermesi gerekir ve bu süre yine çalışma süresinden sayılır.

En iyi yeteneklerin kariyer platformu toptalent.co'ya üye ol, Türkiye'nin ve dünyanın en iyi şirketlerinin iş, staj ve kariyer fırsatlarını keşfet.