Şirketleri Keşfet Ezgi Pür

Mobbing, iş hayatının varlığından beri var olan ve adını 1980'li yıllardan alan bir tür psikolojik şiddet ve tacizdir. Mobbing durdurulmadığı takdirde, maruz kalan kişi maddi ve manevi ciddi zararlar görebilmektedir. Çalışma hayatına girmiş çoğu insanın karşılaşabileceği oldukça tatsız durumlardan biri olan mobbing, diğer bir ifade ile iş yerlerindeki uygulanan psikolojik şiddet durumunu göstermektedir.

Mobbingi farklı biçimlerde ve nedenlerle görebiliriz. İş yerinde yaşanılabilecek bu şiddetin ne olduğunu bilmek önemlidir. Peki iş hayatının başlıca sorunlarından biri olan mobbing nedir? Mobbinge karşı ne yapılmalı?

Günlük hayatınızda karşınıza çıkabilecek iş yerinde mobbing, yani psikolojik şiddet durumları, hakkında bilgilenmeniz ve netlik kazanabilmeniz adına sizler için bu içeriği hazırladık.

Mobbing nedir?

Mobbing terimi, bir kişiyi taciz etmek, korkutmak veya rahatsız etmek amacıyla iş birliği içerisinde bulunan bir grup insanı ifade eder. Mobbing temelde iş yerlerinde güveni sarsmak, yetkinliği sınırlamak ve belirli çalışan etkinliğini azaltmak için tasarlanmış, bilinçli veya bilinçsizce yapılan bir tür zorbalık kampanyasıdır.

Mobbing uygulamakta olan kişiler iş arkadaşları, yöneticileri ya da astları olabilir. Bu davranışları açık bir şekilde doğrudan olabileceği gibi kapalı ve dolaylı da olabilmektedir. Farklı zorbalık senaryolarında da olduğu gibi bir mağdur, iş yerinde ırksal, dini veya cinsiyete dayalı olarak azınlık olduğu ya da bir engeli olduğu için hedef alınabilir. Bununla birlikte mobbing başlatan kişinin hedef alacağı kişi için genellikle kariyer ile ilgili bir nedeni vardır.

Çoğu insan, belirli davranışlarla mobbing arasındaki farkı ayırt edemez. Mobbing, anlık sorunlar veya davranışlarla karıştırılmamalıdır. Mobbing sistematiktir ve 6 aya kadar sürebilir. Sistematik olmasının yanı sıra kasıtlı olduğu da tahmin edilmektedir.

Mobbing şu şekilde gelişir; önce işaretler olarak ortaya çıkar, bu belirtiler nedense giderilemez, bu aşamada mobbing maddi ve manevi zarara yol açmaya başlar, bu zarar performansta düşüşe neden olur, performanstaki bu düşüş belirginleşir, artık çalışmak mümkün olmaz ve son aşama yaşanır.

Mobbing türleri ve çeşitleri nelerdir?

Mobbingin uygulama yöntemleri ve dinamikleri vakadan vakaya farklılıklar gösterse bile, düzenli olarak meydana gelen farklı mobbing türlerini ayırt etmeye yardımcı olabilecek bazı parametreler ile açıklayabiliriz:

1. Dikey Mobbing

Bu mobbing çeşidi, mağdurun konumundan daha düşük bir konumda bulunanların yani astların üstlerine psikolojik şiddet uygulayan bir kişi veya gruptan meydana gelir. Bu şekilde ast olan kişinin birkaç kişi ile birlikte, üstü olan çalışan mağdur aleyhine olarak güç dengesini değiştirerek mobbing eylemini gerçekleştirirler.

2. Düşey Mobbing

Daha sık görülen bir mobbing türüdür. Bir üstün astına karşı mobbing eylemleri başlattığında ortaya çıkar. Mağdur ile mobbing uygulayan arasındaki asimetrik güç ilişkisi, üsteleriyle iletişim kurarak ya da rapor vererek bu mobbing durumundan kendini korumayı zorlaştıracaktır. Çünkü bunun sonucunda mobbing uygulanan kişinin işinden kovulacağı anlamına gelmektedir.

3. Yatay Mobbing

Çok yaygın olarak görülen bir diğer mobbing türü ise aynı seviyedeki çalışanlar arasında olan mobbingdir. Bunun birkaç nedeni olabilir. Fakat genel olarak saldırgan kişi, kendisi ile mağdur arasındaki hiyerarşik konum arasında rütbeye göre değil, sadece kişilik yönünden, çalışmalar veya işteki performansı gibi diğer faktörlere bakarak bir tespit yapar ve bu şekilde ortaya çıkar.

Bu üç mobbing türü mağdur ile mobbing uygulayan hiyerarşik dinamikler yönünden ayırılan türlerdir.

Bir de mağdurun mobbing uygulayan tarafından şiddete maruz kalmasından sonraki motivasyona göre farklı mobbing türlerini de ayırabiliriz. Bunlar;

4. Stratejik Mobbing

Stratejik mobbing, saldırgan kişinin yararına olan bir mobbing türüdür. İster terfi etmesi için rakibini ortadan kaldırmak, ister bir astını ortadan kaldırmak ve böylece onun yerini almasın gibi birisini çalışma ortamından çıkarmak amacıyla yeterince yıpratmak için hesaplanmış bir strateji olarak karşımıza çıkıyor.

5. Kötü Huylu Mobbing

Bu mobbing türü, azmettiricilerin mağduru taciz etmeye başlamak için özel bir nedeni olmadığında ortaya çıkmaktadır. Bazı patolojik kişilerin özelliğidir. Yalnızca uyguladıkları işkencelerden ve mağdurlar üzerindeki etkilerinden tatmin olmak amacıyla bu tür psikolojik istismar uygulamasına girdiklerini de söylemek doğru olacaktır.

6. Yönetim Mobbingi

Mağduru işten alıkoymak ya da ilk etapta tamamlanamayacağı bilinen görevleri vermek gibi can sıkıcı uygulamalara başvurulur. Bu gibi durumlarda sıradan ve sıkıcı görevleri olan çalışanlar, işten ayrılmayı düşünebilirler. İşten ayrılmaya karar veren mağdurun kendisi olacağı için işten çıkarılma durumunda astın herhangi bir tazminat talebinde bulunmasını engellemek amacıyla ortaya çıkar.

7. Disiplin Mobbingi

Disiplin mobbingi, mağdurun kişiliğinin veya davranışlarının çalışma ortamına uymaması durumunda ortaya çıkan bir mobbing türlüdür. Dikey veya yatay olabilir, fakat mağdur ile mobbing uygulayan kişi arasındaki fikir ve davranış farklılıkları sebebiyle ortaya çıkar.

Mobbing örnekleri ve belirtileri nelerdir?

Mobbing çoğunlukla kadınları, özellikle örgütlenme düzeyi çok düşük olan ve denetim çalışanlarının etkisiz olma eğiliminde olduğu iş yerlerinde olan çalışanları etkilemektedir. Bu mobbing durumuna örnek olan davranışlar arasında şunlar yer almaktadır:

• Bir meslektaşına karşı bağırmak veya küfür etmek.
• Bir iş arkadaşına karşı kişisel veya profesyonel olarak performansını sürekli olumsuz ve yanlış saldırılarda bulunmak.
• Kötü niyetli söylentiler yaymak.
• Hem sözlü hem de fiziksel olarak tehdit edici davranışlarda bulunmak.
• Uygun olmayan beden dili ve sözsüz iletişim. Örn: Kişisel alanı işgal etmek.
• Cinsel olarak tehdit edici ya da korkutucu olarak algılanan davranışlar.
• Bir iş arkadaşının performansını kasten etkilemek amaçlı bilgi vermemek.
• Çalışanların fırsatlara erişimini engellemek.
• Bir meslektaşını başkalarının yanında eleştirmek.

Bu davranışlardan herhangi biri mobbing olabilir. Peki bu mobbingin belirtileri nelerdir?

Mobbing ortamını oluşturacak uygulamalar arasında şu belirtileri sıralayabiliriz;

• Provakasyonlar
• Suçlar
• Tehditler
• Ayrımcılık
• Yanlış söylentiler
• Verilen imkansız görevler
• Tanınma eksikliği

Mobbing nasıl ispatlanır?

İş yerinde bir çalışma arkadaşın veya üstün sana zorbalık yapıp mobbing uyguluyorsa, burada suçlu sen değilsin. Bu davranışlar hoş karşılanmayacaktır ve çoğu işveren buna karşı politikalar oluşturmuştur. Davranışın boyutu fazlaysa yasa dışı bile olabilir.

Vakaların çoğu zorbalık yapan kişi özellikle de üstün ise kanıtlaması zor bir durum oluşturabilir. Bu yüzden her şeyin kayda geçmesi amacıyla davranışı belgelemek için mümkün olan en kısa sürede harekete geçmelisin. Bunun için yapman gerekenleri sıralarsak bunlar;

1. Davranışı belgelemek:

• Olay günlüğü oluştur. Mobbingin başladığı andan itibaren her olayın ayrıntılı ve düzenli bir kaydını tut.
• Kişiye durması gerektiğini söyle. Bu iletişimi yazılı bir şekilde gerçekleştirmek daha iyi bir fikir olabilir. Böylece elinde kişiye davranışlarının hoş olmadığını söylediğin bir kaydın olacaktır.

2. Davranışın etkilerini giğerlerine göstermek:

• Diğer çalışan iş arkadaşların ile konuş. Eğer bu zorbalık durumu seni çok strese sokuyor ise etrafındakileri de etkiliyor olacaktır. İş arkadaşların ile konuştuğunda, söyledikleri şeyleri güven içinde tutacağını bildir ve bunu takip et.
• Arkadaşların veya ailen ile paylaş. Değiştirdiğin yollar hakkında onlardan farklı bir bakış açısı edinebilirsin. Senin görmediğin şeyleri onlar farkedecektir.

3. Davranışı rapor etmek:

• Resmi olarak bir şikayette bulunmadan önce avukat ile konuş.
• Şirketinin bir çalışanlar için olan el kitabı varsa muhtemel olarak iş yeri içerisindeki mobbinge ilişkin politikası hakkında bilgilerde bulunmaktadır. Politikayı dikkatlice oku ve prosedürleri takip et.
• İddianı destekleyen belgeleri belirle.
• Durumu güvenilir olan bir süpervizörle değerlendir.
• Yazılı bir şikayette bulun.
• Resmi olarak şikayetini ilettiğinde, işverenin durumu en iyi şekilde çözüme kavuşturacağını belirleyecektir. Memnun değilsen, bir devlet kurumuna şikayette bulunabilir, dava açabilirsin.

Mobbing davası nasıl açılır?

İlk olarak mobbing davası açabilmek için yetkili olan mahkemede incelenmeden önce, açıklayıcı bir üslup ile dilekçe yazılarak mahkemeye sunulmalıdır. Dilekçe sanık sayısından bir fazla olacak şekilde nüshası ile ilgili mahkemeye sunulmalıdır. Mobbing davası için oluşturulan dilekçede tüm delil ve deliller içerisinde belirtilmelidir. Bununla birlikte hiçbir delil veya tanığı olmayan bir kişi mobbing davası için başvuramamaktadır.

Mobbingin cezası Türk Ceza Kanunu’nun 94. maddesi, 1. fıkrasında belirtildiği üzere “Bir kişiye karşı insan onuruyla bağdaşmayan ve bedensel ya da ruhsal açıdan acı çekmesine, algılama veya irade yeteneğinin etkilenmesine, aşağılanmasına yol açacak davranışları gerçekleştiren kamu görevlisi hakkında üç yıldan on iki yıla kadar hapis cezasına hükmolunmuş.” diye belirtilmektedir. Mobbing yani psikolojik şiddetin düzenlendiği 94/3 maddesinde ise “Fiilin cinsel saldırı şeklinde olması durumunda, on yıldan on beş yıla kadar hapis cezasına çarptırılır.” şeklinde yer alır.

En iyi yeteneklerin kariyer platformu toptalent.co'ya üye ol, Türkiye'nin ve dünyanın en iyi şirketlerinin iş, staj ve kariyer fırsatlarını keşfet.